Lá cờ vàng ba sọc đỏ, biểu tượng của chính quyền miền Nam Việt Nam trước năm 1975, đã xuất hiện trong cuộc bạo loạn gây chết chóc tại Điện Capitol Hoa Kỳ vào ngày 6/1/2021. Sự hiện diện của hình lá cờ việt nam này đã vấp phải sự phản ứng mạnh mẽ, khiến nhiều người gốc Việt “lên án” và cảm thấy “xấu hổ” khi biểu tượng lịch sử của họ gắn liền với sự kiện bạo lực này.
Những hình ảnh lá cờ VNCH có thể được nhìn thấy rõ ràng trong các luồng truyền hình trực tiếp và báo chí từ các hãng thông tấn Mỹ. Chúng xuất hiện giữa đám đông những người ủng hộ cựu Tổng thống Donald Trump tấn công vào tòa nhà Quốc hội trong lúc các nhà lập pháp đang tiến hành xác nhận kết quả bầu cử Tổng thống năm 2020. Cuộc tấn công này, nhằm ngăn chặn bước cuối cùng xác nhận chiến thắng của ông Joe Biden, đã dẫn đến cái chết của 5 người, bao gồm một sĩ quan cảnh sát Điện Capitol. Sự kiện bị lên án rộng rãi như một cuộc tấn công vào trung tâm nền dân chủ Mỹ.
Hãng tin quốc tế Quartz có trụ sở tại New York đã thu thập ảnh lá cờ việt nam và các biểu ngữ khác được thấy tại cuộc biểu tình bạo loạn ngày 6/1. Danh sách các lá cờ đáng chú ý bao gồm cờ vàng ba sọc đỏ của VNCH, cùng với cờ của các nhóm theo chủ nghĩa thượng đẳng da trắng như Proud Boys (một tổ chức cực hữu bị Canada xem xét đưa vào danh sách khủng bố) và cờ của một số quốc gia khác.
Mặc dù số lượng chính xác người gốc Việt tham gia cuộc biểu tình ngày 6/1 không được xác định, các hình ảnh lá cờ VNCH đã xuất hiện tại nhiều địa điểm: từ cuộc tập hợp nghe Tổng thống Trump phát biểu, trên đường phố Washington D.C., giữa đám đông vây quanh Điện Capitol, cho đến bên trong hành lang và các tầng cao của tòa nhà Quốc hội Mỹ trong thời điểm bạo loạn.
Phản ứng “Xấu hổ” và “Tức giận”
Nhiều cá nhân và tổ chức người Mỹ gốc Việt đã bày tỏ sự thất vọng và tức giận trước việc lá cờ VNCH bị gắn kết với cuộc bạo loạn. Tổ chức người Mỹ gốc Việt cấp tiến (PIVOT) đã ra thông cáo ngày 9/1, nêu rõ: “Trong cuộc tấn công nổi loạn vào tâm điểm của nền dân chủ Hoa Kỳ vào ngày 6/1 vừa qua, chúng ta đã chứng kiến hình ảnh gai mắt của những người tấn công tòa nhà Quốc hội mang theo lá cờ vàng ba sọc đỏ”. PIVOT nhấn mạnh rằng lá cờ này, vốn đại diện cho cộng đồng người Mỹ gốc Việt, “trong ngày hôm đó, nó bay cạnh những lá cờ đại diện cho sự thù hận và bất dung thứ.”
Sau năm 1975, lá cờ của Việt Nam Cộng hòa đã được những người tị nạn mang theo đến Hoa Kỳ và các quốc gia phương Tây khác. Suốt hơn 4 thập kỷ qua, lá cờ này là biểu tượng quy tụ cộng đồng trong các sự kiện như Tết Nguyên Đán hay các buổi biểu diễn văn hóa. PIVOT khẳng định lá cờ “đoàn kết chúng ta vì chúng ta có cùng chung một di sản và lịch sử. Nó khiến chúng ta tưởng nhớ đến người thân đã hy sinh và bỏ mạng cho một niềm tin. Chúng ta tôn vinh nó vì nó nhắc nhở chúng ta là ai và đến từ đâu.” Đây là những giá trị tinh thần sâu sắc, đôi khi được gợi nhớ trong những [kỉ niệm 1 năm ngày cưới] (https://baobi.group/ki-niem-1-nam-ngay-cuoi/) hay các dịp đặc biệt khác của cộng đồng.
Dân biểu gốc Việt của tiểu bang Georgia, Bee Nguyen, chia sẻ trên Twitter ngày 11/1: “Khi tôi thấy lá cờ Việt Nam Cộng hòa tung bay trong cuộc đảo chính không thành công tuần trước, tôi cảm thấy vô cùng tức giận và xấu hổ.” Cô, người phụ nữ gốc Việt đầu tiên được bầu vào cơ quan lập pháp Georgia, cho biết đã quyết định mặc áo dài truyền thống trong buổi tuyên thệ nhậm chức thay vì mang theo lá cờ mà những người tại cuộc biểu tình hôm đó đã dùng theo cách không đại diện cho cô. Lá cờ này thường xuất hiện trong các sự kiện cộng đồng, nơi mọi người thường cùng nhau các kiểu chụp hình áo dài tập the để ghi lại khoảnh khắc.
Cùng chung cảm giác, anh Nguyễn Tín, một người gốc Việt tại Houston, Texas, cũng cảm thấy “xấu hổ” khi thấy lá cờ vàng ba sọc đỏ, mà anh gọi là “Hoàng Kỳ” – biểu tượng của nền dân chủ VNCH trước 1975 và người Việt yêu chuộng hòa bình tự do – xuất hiện tại Điện Capitol ngày 6/1. Anh cho rằng đó là “một điều không chấp nhận được – một điều sỉ nhục đối với Hoàng Kỳ”, vì nó đại diện cho sự hy sinh của biết bao người và cho toàn bộ cộng đồng người Việt ở hải ngoại. Anh Tín bày tỏ lo ngại rằng việc lá cờ bị gắn với biểu tượng của sự kỳ thị và bạo loạn có thể ảnh hưởng đến quyết định của các nhà lập pháp tiểu bang trong việc cho phép treo cờ VNCH tại trường học.
Nhà văn Mỹ gốc Việt đoạt giải Pulitzer, Nguyễn Thanh Việt, cũng bày tỏ sự “tức điên” khi thấy lá cờ VNCH trong cuộc bạo động tại Quốc hội Mỹ. Ông đặt câu hỏi về việc một bộ phận người Mỹ gốc Việt, vốn chạy trốn chế độ độc tài và tự coi là yêu nước, lại liên kết với phong trào sùng bái cá nhân của Trump, gắn bó với sự phẫn uất của nhóm thượng đẳng da trắng và liên minh bảo vệ họ. Có lẽ những khoảnh khắc ý nghĩa hơn đối với thế hệ trẻ là những hình tốt nghiệp mầm non, đánh dấu sự khởi đầu cho tương lai.
PIVOT khẳng định những người mang lá cờ VNCH trong cuộc tấn công Điện Capitol “không đại diện” cho cộng đồng vì họ “đi ngược lại với các giá trị căn bản mà chúng ta trân trọng.”
Quan ngại và Lời kêu gọi đoàn kết
Sự kiện này cũng làm dấy lên nhiều câu hỏi từ những người không quen thuộc với bối cảnh chính trị của cộng đồng người Việt ở Mỹ. Họ thắc mắc tại sao lá cờ của một thể chế đã không còn tồn tại từ năm 1975 lại xuất hiện lẫn trong rừng biểu ngữ bài Do Thái hay cờ chiến của Liên minh miền Nam thời Nội chiến Hoa Kỳ tại một cuộc bạo động mà giới lãnh đạo quân đội Hoa Kỳ coi là “một âm mưu nhằm lật đổ chính phủ”.
Theo Chủ tịch cộng đồng Việt tại Jacksonville, Florida, Lê Đình Yên Phú, việc lá cờ VNCH xuất hiện trong cuộc tấn công vào Quốc hội Mỹ và bị gắn với những lá cờ “nổi dậy” ngày 6/1 là “một điều đáng tiếc”. Anh Phú cho biết những người gốc Việt tham gia biểu tình hôm đó “chỉ muốn nói lên tiếng nói ủng hộ công bằng cho cuộc bầu cử” và tham gia một cách “rất ôn hòa, không có chủ đích tới đó để bạo loạn hoặc làm những chuyện không hay như phá phách.” Một người gốc Việt tham gia biểu tình tại Washington D.C., Nguyễn Trà My, cũng xác nhận họ “tự hào khi mang lá Cờ Vàng đi biểu tình ôn hòa, đòi công bằng, minh bạch cho cuộc bầu cử của Hoa Kỳ và cho tổng thống Donald J. Trump” và “KHÔNG ủng hộ bạo động”.
Cộng đồng người Mỹ gốc Việt là nhóm thiểu số gốc Á duy nhất ở Hoa Kỳ có phần đông cử tri bỏ phiếu cho ông Trump trong cuộc bầu cử tháng 11 năm 2020, theo khảo sát của AALDEF. Nhiều người trong cộng đồng đã ủng hộ cáo buộc vô căn cứ của ông Trump về một cuộc bầu cử “bị đánh cắp”. Ngày 6/1, nhiều người đã tham gia biểu tình ôn hòa tại các địa điểm khác như San Jose, California, để ủng hộ ông Trump.
Trong cùng ngày định mệnh 6/1 tại Washington D.C., cựu Tổng thống Trump đã có bài phát biểu đầy giận dữ trước hàng chục nghìn người ủng hộ, kêu gọi họ “chiến đấu” và tuần hành tới Điện Capitol. Đám đông sau đó đã tràn vào tòa nhà, đập phá, áp đảo lực lượng an ninh và có những hành động được xem là châm biếm nền dân chủ Mỹ. Hạ viện Mỹ sau đó đã khởi động tiến trình luận tội ông Trump lần thứ hai vì vai trò của ông trong vụ tấn công này.
Anh Lê Đình Yên Phú bày tỏ nỗi buồn vì sự việc và mong cộng đồng Việt không bị chia rẽ vì điều này. Tổ chức PIVOT tái khẳng định: “Chúng ta luôn trân trọng (lá cờ vàng 3 sọc đỏ) đại diện cho sự đoàn kết của chúng ta. Chúng ta luôn trân trọng nó qua nỗ lực biến các hoài bão của thế hệ người tị nạn đầu tiên đã dành cho các thế hệ sau trở thành hiện thực.”
Nguồn tin: Reuters, VOA, Quartz, PIVOT, Twitter cá nhân (Bee Nguyen, Nguyen Tram), Facebook cá nhân (Viet Thanh Nguyen, Nguyen Tri My), AALDEF.